Γενικό Λύκειο Καλαβρύτων

Το γονεοσυντήρητο σχολείο (1711-1835)
(συντάκτης: Χρήστος Φωτεινόπουλος , ημερ/νία: 18-11-2010)

Η πνευματική δραστηριότητα των Καλαβρύτων αποτυπώνεται και στην εκπαιδευτική πραγματικότητα, η οποία σημειώνει ιδιαίτερη κινητικότητα κατά την τελευταία περίοδο της τουρκοκρατίας. Ο Κ. Λάππας αναφέρει ότι σχολή λειτουργεί για πρώτη φορά στα Καλάβρυτα το 1711, εποχή κατά την οποία κατείχε την επισκοπική έδρα της Κερνίτσης ο διακρινόμενος για την ανώτερη παιδεία και το ήθος του Ηλίας Μηνιάτης. Την εμβέλεια της σχολής, ως πνευματικής εστίας για την ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων, ενισχύει το γεγονός ότι μετά το 1760 στους Καλαβρυτινούς μαθητές παρέδιδαν μαθήματα καταρτισμένοι διδάσκαλοι, όπως ο Καλαβρυτινός Αντώνιος Φωτήλας (1787-1789) ?μαθητής του Νεόφυτου Καυσοκαλυβίτη, ενώ μετά το 1786 ο Δημήτριος ιερεύς Οικονόμου από το Μάζι, ο μαθητής του Κερτεζίτη μοναχού Δοσίθεου, Παναγιώτης Γεροτρούλιας από τη Στρέζοβα κ.ά.. Ο επαναστατικός αναβρασμός που επικρατεί πριν από την κήρυξη της Επανάστασης αλλά και καθ? όλη τη διάρκειά της, πιθανότατα ανέστειλε τη λειτουργία της σχολής, αφού θεωρείται βέβαιο ότι το κτήριο της σχολής πυρπολήθηκε από τους Τούρκους.

Μετά την έλευση του Κυβερνήτη, όταν οι συνθήκες διαβίωσης στην περιοχή των Καλαβρύτων ομαλοποιούνται, ο εκπαιδευτικός ζήλος των Καλαβρυτινών αναθερμαίνεται. Σύμφωνα με όσα καταθέτει (30.9.1829) ο προσωρινός διοικητής Κ. Πελοπίδας, οι συνδρομές των κατοίκων ανέρχονται σε 1200 γρόσια, ποσό που θεωρείται ικανό να καλύψει τις οικοδομικές εργασίες ενός «πρόσγαιου σχολικού κτιρίου». [?] Στο έγγραφο, ωστόσο, δεν διευκρινίζονται ούτε το είδος του σχολείου (Αλληλοδιδακτικό ή Ελληνικό) που οι κάτοικοι επιθυμούσαν να λειτουργήσει στον τόπο τους αλλά ούτε και οι φορείς που αρμοδίως ή αναρμοδίως συγκέντρωσαν τα επιμέρους ποσά. [?]

Και ενώ τη λειτουργία του Αλληλοδιδακτικού σχολείου Καλαβρύτων επιβεβαιώνει ο Κ. Πελοπίδας σε άλλη αναφορά του προς τον κυβερνήτη το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, κανένα στοιχείο δεν συνηγορεί υπέρ της σύστασης και της λειτουργίας Ελληνικής σχολής, επίσημα αναγνωρισμένης από το κράτος. Μνεία, εντούτοις, για τη λειτουργία γονεοσυντήρητης σχολής, στην οποία δίδαξε «την ελληνικήν και ιταλικήν διάλεκτον» ο ιεροδιάκονος Προκόπιος Οικονόμου, με σπουδές στη Ζάκυνθο και τις Κυδωνιές, έως τον Οκτώβριο του 1830, κάνει ο επιθεωρητής των κατά την Πελοπόννησο εκπαιδευτικών ιδρυμάτων Ιωάννης Κοκκώνης.

Η επαναδραστηριοποίηση των κατοίκων, το Φεβρουάριο του 1831, κινεί εκ νέου το ενδιαφέρον του Κυβερνήτη, ο οποίος όχι μόνο εξαίρει την γενναιόδωρη ενέργεια των Καλαβρυτινών να συνδράμουν για τη σύσταση Αλληλοδιδακτικού και Ελληνικού σχολείου αλλά και υπόσχεται την αποστολή ενός ειδικού τεχνίτη («τέκτονα») για την εκπόνηση σχεδίου στο χώρο των ερειπίων της παλαιάς σχολής, ώστε «όπου και το Ελληνικόν και το Αλληλοδιδακτικόν, εις αυτό ευρώσι χώραν αμφότερα». [?] Τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου ο διοικητής Κ. Πελοπίδας εξέφρασε την ανησυχία του, γιατί έως τότε ο αρχιτέκτονας δεν είχε εμφανιστεί στα Καλάβρυτα και διατύπωσε τους φόβους του, ότι πιθανή παρέλκυση του θέματος ενδέχεται να προκαλέσει αναβολή της ανοικοδόμησης, εφ? όσον «η θέσις του τόπου τούτου δεν επιδέχεται περαιτέρω αργοπορίαν», λόγω του ορεινού της περιοχής και των δυσμενών κλιματολογικών συνθηκών κατά τη διάρκεια των φθινοπωρινών μηνών και ιδιαιτέρως του χειμώνα. Παραμένει, ωστόσο, άγνωστο εάν παρουσιάστηκε ο αρχιτέκτονας ή εβράδυνε να έλθει, οπότε το σχέδιο της σχολής έμεινε χαραγμένο μόνο επί χάρτου. [?] Θεωρώ βέβαιο πως η χαοτική κατάσταση, που δημιουργήθηκε μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, δεν επέτρεψε την περαιτέρω συνέχιση των εργασιών. [...]

Η ιδέα για τη σύσταση και λειτουργία του Ελληνικού σχολείου Καλαβρύτων προσέκρουε ωστόσο σε ποικίλα διαδικαστικά προβλήματα. Το ζήτημα του διορισμού ελληνοδιδασκάλου μισθοδοτούμενου από το κράτος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με το θέμα της στέγασης του Ελληνικού σχολείου. Παρακάμπτοντας το πρόβλημα που είχε προκύψει με το υπό ανέγερση κτήριο της Ελληνικής Σχολής, οι Καλαβρυτινοί καλούν στην πόλη τους το 1832 τον καταγόμενο από τα Χαλκιάνικα Καλαβρύτων εγκρατή διδάσκαλο Χαράλαμπο Παμπούκη. Η πρωτοβουλία αυτή φαίνεται ότι έδινε λύση στο ούτως ή άλλως δύσκαμπτο μηχανισμό του κράτους και έλυνε τα χέρια της Γραμματείας, η οποία έσπευδε με έγγραφό της προς τον Ασημάκη Φωτήλα (εκ των κυριοτέρων συνδρομητών του σχολείου) να τον συγχαρεί τόσο για την επιτυχή εκλογή διδασκάλου στο νεοσύστατο Ελληνικό Καλαβρύτων όσο και να ενημερώσει για την αποστολή 23 σωμάτων (37 τόμοι) διδακτικών βιβλίων. Ο Χ. Παμπούκης κηρύσσει την έναρξη των μαθημάτων του την 25η Δεκεμβρίου 1832 στο «Γυμνάσιο», το Ελληνικό, δηλαδή, σχολείο των Καλαβρύτων. Ο διαπρεπής διδάσκαλος εκφράζει την ευαρέσκειά του για την πρόσκληση και την υποδοχή που του επιφύλαξαν οι συμπολίτες του και θεωρεί καθήκον του να εγκαινιάσει τη διδακτική περίοδο με ένα λόγο του «περί παιδείας». [?] Στο πρόγραμμα των μαθημάτων του εντάσσει: α) τη διδασκαλία της Γραμματικής του Βουτμάνου και β) τη διδασκαλία της φιλοσοφικής ανθρωπολογίας (εμπειρικής ψυχολογίας), έργο που μετέφρασε από τα Γερμανικά ο Κωνσταντίνος Κούμας. Η διδασκαλία αυτού του γνωστικού αντικειμένου προτείνεται από τον Παμπούκη σε αντικατάσταση της προβλεπόμενης διδασκαλίας της Φυσικής, γιατί κατά την κρίση του οι γνώσεις των μαθητών του στο συγκεκριμένο μάθημα ήταν ελλιπείς.

Ο Παμπούκης κατατάσσει τους μαθητές του σε τρεις τάξεις με κριτήριο τις γνώσεις που διαθέτουν. Όπως συνάγεται από τον ονομαστικό κατάλογο των φοιτώντων μαθητών, τις προϋποθέσεις για παρακολούθηση των μαθημάτων της μέσης βαθμίδας της εκπαίδευσης πληροί ένας μικρός μόνον αριθμός παιδιών που προέρχονται από τις πλέον εύπορες οικογένειες των Καλαβρύτων. [?]

Η λειτουργία του γονεοσυντήρητου Ελληνικού σχολείου των Καλαβρύτων παρατάθηκε ουσιαστικά έως και τους πρώτους μήνες του 1835. [?]